Yemek, bir kültürün en güçlü yansımalarından biri. Artık tatiller yalnızca güneş, deniz ve doğa için değil; yeni tatları keşfetmek, bir ülkenin mutfak kültürünü deneyimlemek için de planlanıyor.
Gastronomi turizmi, son yılların en hızlı büyüyen seyahat trendlerinden biri olarak öne çıkıyor. Dünya çapında milyonlarca kişi, yalnızca damak zevkini tatmin etmekle kalmıyor; aynı zamanda bir ülkenin tarihine, kültürüne ve yaşam biçimine mutfak üzerinden dokunmayı da amaçlıyor.
Dünyada Gastronomi Turizmi: Verilerle Yükseliş
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) verilerine göre, gastronomi turizmi küresel turizmin en hızlı büyüyen segmentlerinden biri. 2019 öncesi dönemde yapılan araştırmalarda, dünyada seyahat edenlerin %35’inin destinasyon seçerken yeme-içme kültürünü önemli bir kriter olarak gördüğü belirtiliyordu.
Pandemi sonrası dönemde bu oran daha da yükseldi. Özellikle 2023’te yapılan Euromonitor raporuna göre, gastronomi odaklı seyahat harcamaları dünya genelinde 120 milyar dolara ulaştı ve her yıl ortalama %6 büyüme gösteriyor.
Seyahat endüstrisi analizleri, özellikle genç nesillerin (Y kuşağı ve Z kuşağı) tatil planlarını sosyal medyada gördükleri yöresel yemek deneyimleri üzerine kurduğunu ortaya koyuyor. Instagram’da #foodtravel etiketi altında paylaşılan içerikler 60 milyonu aşmış durumda.
İyi Uygulama Örnekleri: Dünyadan Başarı Hikâyeleri
– Toskana ve Napoli (İtalya): Şarap bağları, pizzanın doğduğu Napoli ve makarna kültürüyle Toskana, her yıl milyonlarca ziyaretçiyi mutfağıyla ağırlıyor. Burada düzenlenen ‘wine tour’ paketleri yalnızca gastronomi turizminin değil, kırsal kalkınmanın da lokomotifi haline gelmiş durumda.
– San Sebastián (İspanya): Michelin yıldızlı restoranlarıyla bilinen Bask bölgesi, gastronomiyi destinasyon markalaşmasının merkezine oturttu. Şehir, yılda 500 binin üzerinde turisti yalnızca yemek deneyimi için ağırlıyor.
– Tokyo & Osaka (Japonya): Sokak lezzetleriyle dünyaca ünlü olan Osaka, ‘Japonya’nın mutfak başkenti’ olarak adlandırılıyor. Tokyo ise 200’ün üzerinde Michelin yıldızlı restoranıyla gastronomi turizminin zirvesinde yer alıyor.
– Oaxaca (Meksika): UNESCO tarafından ‘dünya gastronomi mirası’ olarak tanınan Oaxaca mutfağı, özellikle mole sosları ve kakao kültürüyle öne çıkıyor. Yerel festivaller her yıl binlerce ziyaretçiyi bölgeye çekiyor.
Türkiye’de Gastronomi Turizminin Yükselişi
Dünya genelindeki bu yükseliş, Türkiye’ye de güçlü şekilde yansıyor. Türkiye Seyahat Acentaları Birliği’nin (TÜRSAB) 2023 raporuna göre, Türkiye’ye gelen yabancı turistlerin %25’i gastronomiyi önemli bir deneyim olarak tanımlıyor. Özellikle son 10 yılda yapılan tanıtımlar, UNESCO’nun Gaziantep’i ‘Yaratıcı Şehirler Ağı’na alması ve Michelin Rehberi’nin İstanbul, İzmir ve Bodrum’u kapsamasıyla Türkiye gastronomide daha görünür hale geldi.
Türkiye’nin 2024 yılı verileri de bu yükselişi doğruluyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na göre, gastronomi odaklı turların sayısı bir önceki yıla göre %18 arttı. Ayrıca, yerli turistler arasında da gastronomi seyahatleri popülerleşti; hafta sonu gezilerinde yöresel mutfakları keşfetmek başlıca motivasyonlardan biri oldu.
Türkiye’de Öne Çıkan Gastronomi Destinasyonları
– Gaziantep: UNESCO unvanıyla dünya çapında bilinirliği artan şehir, baklava, kebap ve yüzlerce çeşit mutfağıyla Türkiye’nin gastronomi başkentlerinden biri. Özellikle “baklava rotası” ve “Antep fıstığı hasadı turları” yerli-yabancı turistler için cazip hale geldi.
– Hatay (Antakya): 600’ün üzerinde yemek çeşidiyle dikkat çeken Hatay mutfağı, UNESCO tarafından tescillendi. Humus, oruk, tepsi kebabı gibi lezzetler için şehre özel turlar düzenleniyor. Bölge depremden sonra yavaş yavaş toparlanıyor.
– İzmir & Ege Bölgesi: Zeytinyağlılar, ot kültürü, şarap bağları ve Seferihisar’dan Urla’ya uzanan gastronomi rotalarıyla öne çıkıyor. Özellikle ‘Urla Bağ Yolu’ projesi, Toskana benzeri bir şarap turizmi rotası yaratıyor.
– Akhisar: Zeytin ve zeytinyağı üretimiyle öne çıkan Akhisar, yerel gastronomi çeşitliliği sayesinde Türkiye’de niş bir seyahat kitlesini kendine çekiyor. Yerel ürünlerin Leziz Akhisar hareketiyle tanıtılması, gastronomi turizminin yalnızca büyük şehirlerde değil Anadolu’nun farklı noktalarında da geliştiğini gösteriyor.
– Trabzon & Rize: Karadeniz mutfağı, hamsi çeşitleri ve yayla kültürüyle gastronomiyi doğayla birleştiren bir deneyim sunuyor. Özellikle yayla şenliklerinde turistler için yöresel mutfak deneyimleri öne çıkarılıyor.
Niş Bir Seyahat Kitlesi: Yeni Gezgin Profili
Gastronomi turizmi yalnızca yemek yemek değil, üretim süreçlerine katılmak, bir ürünün hikâyesini dinlemek ve sosyal medyada paylaşılabilir deneyimler yaşamak anlamına geliyor.
Artık seyahat edenlerin önemli bir kısmı:
– Yerel pazarlarda alışveriş yapmayı,
– Şeflerle yemek atölyelerine katılmayı,
– Bağ bozumu, zeytin hasadı gibi etkinliklerde yer almayı,
– Sokak lezzetlerini deneyimlemeyi tercih ediyor.
Bu kitle, klasik turiste göre daha fazla harcama yapıyor. Dünya Bankası verilerine göre gastronomi turizmine katılan bir turist, ortalama turiste göre %30 daha fazla harcama gerçekleştiriyor.
Gastronomi turizminin yarattığı bu niş kitle, gelecekte turizmin en değerli seyahat profillerinden biri olmaya devam edecek.
YORUMLAR