Dayısı Vecihi Hürkuş’ün soyadı ile anılan Eribe Kartal, Türk havacılık tarihinde ilk kadın hava şehidi olarak kabul edilmiştir. Henüz 18 yaşındayken, dayısından ısrarla aldığı izin sonrasında paraşütle atlamaya hazırlanmış ve uçaktan gerçekleştirdiği bu atlayışta paraşütü açılmadığı için yere çakılmıştır. Kazadan saatler sonra vefat eden Eribe, Türk havacılık tarihinin ilk kadın hava şehidi olurken, verdiği atlayış izni Vecihi Hürkuş’un en büyük acısı olur. Eribe hayatını kaybeder; ama dayısı yaşayan bir ölü olarak havacılığa tutunmaya devam eder.
Eribe Hürkuş, 1918 yılında İstanbul’da doğmuş ve henüz üç yaşına varmadan önce babasını, sonra annesini kaybeder. Çocukluğu, Türkiye’nin ilk uçak tasarımcısı ve pilotlarından Vecihi Hürkuş’ün himayesinde geçer. Havacılıkla iç içe geçen çocukluk döneminde, 16 yaşında iken Vecihi Sivil Tayyare Okulu’nda pilotluk eğitimi almaya başlar. 1932 yılında İstanbul’un Kadıköy ilçesinde faaliyetlere başlayan Vecihi Sivil Tayyare Okulu’nda, uçuş yerine paraşütle atlamayı tercih eden Eribe Hürkuş, ilk uçuşunu 1936 yılında 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı tören hazırlıklarında yaklaşık 800 metreden atlayarak büyük bir başarıyla tamamlar. Bu atlayış, 24 Ekim 1936’da Cumhuriyet Bayramı öncesi Türk Hava Kurumu bünyesindeki havacılık okulu Türkkuşu Uçuş Okulu’nun gösteri ekibinin prova uçuşları kapsamında yapılmıştır.
29 Ekim 1936 tarihinde Cumhuriyet Bayramı törenleri başladığında, Eribe’nin herhangi bir havacılık görevi bulunmuyordu. Ancak ısrarları galip gelir ve İstanbul Hipodrom’da gerçekleştirilen gösterilerde bir atlayış yapmak için Vecihi Hürkuş’u ikna eder. Cumhuriyet coşkusunu yaşayan kalabalığa karşı uçaktan atlar. Eribe Hürkuş, uçaktan atladıktan sonra paraşütünün açılmaması sonucu, tüm izleyicilerin gözleri önünde ve çığlıkları arasında yere çakılır. Çığlıkların ve acıların en büyüğünü yaşayan Vecihi Hürkuş, Eribe’yi yaşatmak için bir an olsun yanından ayrılmaz ve hayatta kaldığı yaklaşık dokuz saat boyunca acılarını dindirmeye çalışır.
Uçaktan atlayış sonrası ağır yaralanan Eribe Hürkuş 30 Ekim 1936 tarihinde vefat etmiştir. Vecihi Hürkuş o gün yaşadıklarını ve hissettiklerini ‘Bir Tayyarecinin Anıları’ kitabında kaleme almıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 13. Cumhuriyet Bayramı törenlerinde, kızının ısrarını ‘Ne olur babacığım bir atlayış’ diye yalvaran sesinin kendisini büyülediğini ve ‘Ah! O kaderi mübrem. Beni büyülen, yavrum değil. Değişmeyen tabiat kaidesiydi’ şeklinde ifade etmiştir. Eribe’nin koma halinde bile uçtuğunu, atladığını ve ‘Babacığım, açtım açtım fakat o açılmadı’ feryatlarını dinleyerek, saatler içerisinde kaybedişini anlatmıştır. Vecihi Hürkuş, 1925-1940 yıllarını kapsayan anılarını yazdığı ikinci bir kitabı, kızı Eribe’nin ölümünü kaleme almıştır. Ancak kitabı yayınlatmamıştır.
Eribe Kartal Hürkuş’un ilk kadın hava şehidi olarak ölümü üzerine, dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü bir taziye mektubu iletmiştir. Aynı zamanda havacılık dergisinde de ‘İlk Hava Şehidi Kızımız’ diye bir yazı yazmıştır. İnönü’nün bu yazısı okul kitaplarına alınmış ve yıllarca taziye mektubu örneği olarak okutulmuştur.
Ankara’da Cebeci Askeri Şehitliği’nde toprağa verilen 18 yaşındaki Eribe’nin kabrine fotoğrafının olduğu ve havacılık okulundan arkadaşı Sait BAYAV’ın onun adına kaleme aldığı ‘Ziyaretçi! Dur. Burada, gömdüler bir yıldızı. Burada Eribe yatar, göklerin ilk Türk kızı. Eribe: Bulutlara sarıldın, kalbimizdesin bütün, ne çıkar sana kefen olduysa paraşütün’ dizelerinin yazdığı mezar taşı yapılmıştır. Aradan yıllar sonra tahrip olan mezarı yenilenmiş ve mezar taşı ise Tayyareci Vecihi Hürkuş Müzesi Derneği’ne teslim edilmiştir.
YORUMLAR