Türkiye Cumhuriyeti tarihinde resmi kayıtlarda ‘minare işçiliğinden’ emekli ve aynı zamanda ‘Türkiye’nin ilk kadın akrobasi pilotu’ olan tek bir kişi vardır: Edibe SUBAŞI KUTUCUOĞLU. Gülüyoruz ağlanacak halimize sözünü yaşatmaya devam ederek ‘minare tamirciliğinden’ emekli olduğunu söyleyip gülüp geçmesi, durumu kabullendiğinden değil, yapacak bir şeyinin artık olmadığını kabullenmesindendir.
Mustafa Kemal Atatürk’ün ışık gördüğü Edibe Subaşı, Dünya’nın ilk kadın savaş pilotu olan Sabiha Gökçen tarafından yetiştirilen ilk dört kadın pilottan biridir. 1935 yılında Türk Hava Kurumu Türkkuşu Uçuş Okulu’nda yetiştirilmek üzere ülke geneli seçimlere başvuru yapabilmek için yaşını büyütmüş ve Adana’dan elemeleri geçerek İnönü’ye gelmeyi başarmıştır. Başarıyla geçen teorik eğitimler, paraşüt atlayışları ve planör uçuşları sonucunda brövesini almıştır. Akrobasi uçuş eğitimi de alan Edibe Subaşı, Türkiye’nin ilk kadın akrobasi pilotu olmuştur. Uçmayı bir tutku olarak görmüş, her geçen gün kendini geliştirmiş ve Türkkuşu Uçuş Okulu’nda kalmaya karar vermiştir. İlk olarak planör öğretmen adayı ve ardından öğretmen olarak birçok pilot adayını yetiştirmiştir. Bu süreçte, uzun süreli uçuş yetkinliğini ve akrobasi becerilerini geliştirmiştir.
Akrobasi uçuşu, yüksek beceri ve hassasiyet gerektiren hareketlerle doludur. Bu konuda deneyimlerini yurt içinde sergileyen Subaşı, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere yurt dışında Hollanda, Almanya, Yunanistan, Fransa ve İtalya’da akrobasi gösterileri yapmıştır. Gittiği her ülkede Türkiye Cumhuriyeti’ni, Türk havacılığını, Türk kadınını tanıtmış ve dünyadaki tüm kadınlarının gururu olmuştur. Gittiği ülkelerde medyaya en çok yansıyan gösteri uçuşu, 1954’te Atina’da düzenlenen uluslararası hava gösterisidir. Gösterilerde, Türkiye Cumhuriyeti ekibinde tek kadın pilot olan Edibe Subaşı, akrobasi hareketleriyle tüm izleyicileri etkilemiş ve kendisi hakkında tarihe geçecek sözler Yunan Hava Bakanlığı Müsteşarı tarafından söylenmiştir: ‘Yunan kızlarına örnek olacağınız için minnettarız.’ Edibe Subaşı, kendisine yapılan övgüleri ülkesinde Türk kadınına armağan etmiş ve dünyadaki tüm kadınlara ilham olmuştur.
Edibe Subaşı, Türk Hava Kurumu’nda öğretmen olarak uçmayı sürdürürken birçok kaza atlatmıştır; ancak 1957 yılında yaşadığı bir kaza uçuşa veda etmesini gerektirmiştir. Bir eğitim uçuşunda geçirdiği kazada vücudunun büyük bir kısmı yanmış ve vücudunda ciddi kırıklar oluşmuştur. Uzun süre tedavi gören Subaşı, uçuş eğitmeni olarak görevini yapamayacağı netleşince malulen emekli edilmiştir. O yıllarda Türkiye’de Sosyal Sigortalar Kurumu’nda havacılığa özgü sınıflandırma olmadığı için ilk olarak makinist, sonrasında şoför ve minare işçisi olarak kayıtlara geçirilmiştir. Her seferinde gerçekleştirilen bu değişikliğin sebebi, Edibe Subaşı’nın düşük maaşa itirazlarıdır.
Türk havacılığının gelişimine katkı sağlayan ve sayısız havacıyı yetiştiren bir pilot için sistemin açığı ortadadır. Edibe Subaşı için bu durum alay konusu olmuştur; ancak Türk havacılığının gelişimine katkı sağlamayı bırakmamıştır. Havacılığa meraklı gençlerle bir araya gelmiş ve anılarını paylaşmıştır. 1992 yılında kurulan Türk Hava Kuvvetleri akrobasi timi olan Türk Yıldızları’nın oluşumuna katkı sağlayan önemli isimlerden biri olmuştur. 2019 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal havacılık otoritesi Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), Toplumsal Cinsiyet Dengesi Geliştirme Komisyonu tarafından ‘Türkiye’nin ilk Kadın Akrobasi Pilotu’ ünvanını almıştır. Türk havacılık tarihinde, cesaretiyle ve azmiyle öncü havacı kadınlarından biri olmuştur.
YORUMLAR