Rusya’nın St. Petersburg şehrinde yer alan tarihi ve dini öneme sahip Aleksandr Nevski Manastırı, tarih, mimari yapısı, sanat ve din gibi pek çok yönü bir arada sunmasıyla önemli bir yapıdır. 1710 yılında inşa edilen ve her yıl turistlerin akın ettiği bu manastırın üzerinde 1916 yılında gösteri uçuşu gerçekleştirilmiştir. Tifo hastalığı sebebiyle 25 yaşında hayatını kaybeden ve Aleksandr Nevski Manastırı’na gömülen kişinin anısına gerçekleştirilen uçuş, Rusya havacılık tarihi açısından oldukça önemlidir. Bugün ise dünya havacı kadınlar tarihi açısından oldukça değerlidir.
Lydia Vissarionovna Zvereva, Rusya’nın ilk kadın lisanslı pilotu ve dünyada pilot lisansı alan ilk on kadından biridir. Aynı zamanda dünyanın ilk kadın akrobasi pilotu olarak kabul edilen Zvereva, kısacık hayatında büyük başarılara imza atmış ve havacılık tarihinde önemli kadın havacılardan biri olmuştur. Çünkü sadece pilot lisansı almakla kalmamış, bir uçak fabrikası işleterek uçak üretimi girişiminde bulunmuş ve uçak tasarımcısı olarak ün kazanmıştır.
Havacılığın henüz gelişme aşamasında olduğu 1910’lu yıllarda, tüm dünyada çoğu uçak üretim, bakım, olumsuz hava koşulları vb. sebeplerle kazaya uğruyor ve birçok pilot hayatını kaybediyordu. Uçuş korkusu olmayan ve uçmayı hep hayal ettiğini belirten Zvereva, Gatchina’daki Rus Havacılık Birliği Uçuş Okulu’nda özel bir uçuş okuluna kayıt yaptırarak, henüz daha uçmadan ün kazanmıştı. Yerel gazeteler, mahremiyete saygıdan dolayı ‘Miss Z’ başlığıyla pilotluk öğrenecek ilk kadın hakkında haberler yapmıştı.
Geçirdiği ciddi kazalara rağmen, yüksek irtifaya çıkma riski aldığı ve korkusuzca uçtuğu bilinen Zvereva, 1911’de, lisans için gerekli tüm sınavları geçtikten sonra Gatchina’daki Rus Havacılık Birliği Uçuş Okulu’nda 31 numaralı lisansı almış ve Rus İmparatorluğu’nda bir kadının kazandığı ilk pilot-havacı sertifikası alan kadın olmuştur. Pilot lisansı alan ilk Rus kadın, dünyada lisans alan sekizinci kadın olmuştur.
Zvereva Lydia ve uçuş eğitmeni ve pilot olan kocası Vladimir Slyusarenko, gösteri uçuşlarıyla iyi para kazanırken, o dönemlerde hem üretim hem de eğitim alanında Rus havacılığının merkezi olan Riga’ya gösteri uçuşuna davet edilmişlerdi. Havacı çift artık Riga’da olmaya karar vermiş ve 1913’te Riga’da uçuş okullarını açmıştı. Öğrencilere havacılığı teşvik etmek amacıyla uçuş derslerinin maliyetini Rus İmparatorluğu’ndaki ücretlerden oldukça düşük tutmuşlardı. Aynı yıl, bir askeri sözleşme sayesinde Lidia Zvereva ve pilot eşi, Farman ve Morane uçaklarından oluşan bir montaj fabrikası kurmuş ve Lydia’nın uçak tasarımcısı olduğu bir inşaat atölyesi açmışlardı. Fabrikada 1914 yılında aylık üretim kapasitesi bir ila iki uçak seviyesine erişmişti.
Lydia uçmayı öğretmek, uçak tasarlamak, havacılığı gençlere sevdirmek için çok çalışmıştı. 1914’te bir gösterisinde, kendisini izleyen kalabalığa akrobasi manevrası yapmıştır. Bir Morane tek kanatlı uçağında, Riga’daki hipodromda gerçekleşen akrobasi uçuşunda, belirli hareketleri ilk kez gerçekleştiren kadın pilot olma başarısı göstermiştir. Dünyada bu gelişmiş akrobasi manevrasını gerçekleştiren ilk pilot olan Pyotr Nesterov, Zvereva’ya olan hayranlığını dile getirmiştir.
1. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle çiftin uçak atölyesi Petrograd’a (o zamanki adıyla St. Petersburg) taşındı. Atölye, ordunun siparişlerini karşılamak ve askeri uçaklar üretmek üzere 300 kişiyi istihdam eden bir fabrikaya dönüşmüştür. Lydia, periyodik olarak yeni uçaklarını test uçuşlarına çıkarmış ve savaş nedeniyle halka açık gösterileri sona ermiştir. Ancak daha savaş bitmemişken, Lydia’nın halka açık gösterileri sonsuza kadar son bulmuştur. 1916 yılında hastalığı sebebiyle hayatını kaybetmiş ve Aleksandr Nevski Manastırı’na gömülmüştür. Savaşın ortasında tutulan büyük yasta, mezarının üzerinden uçan pilot filosunun eşliğinde, havacı kadınların öncüsü olan Lydia Vissarionovna Zvereva’ya veda edilmiştir. Savaşın devam etmesi, devrimlerin yol açtığı ciddi tedarik ve insan gücü kesintileri nedeniyle uçak fabrikası da kapanmıştır. Ama bugün Lydia, bir pilot ve bir uçak tasarımcısı olarak kadın pilotlara ve mühendislerine ilham kaynağıdır. Bir şehrin sokaklarında ya da havacılık etkinliklerinde adını duyabilir ya da St. Petersburg’da Aleksandr Nevski Manastırı’na gittiğinizde mezarını ziyaret edebilirsiniz.
YORUMLAR